Dzisiaj ostatnia część wywiadu z Olimpią Łabuz, magistrem fizjoterapii w Międzywojewódzkiej Przychodni Sportowo–Lekarskiej im. Prof. E. Jokla i Prof. sir L. Guttmanna we Wrocławiu. Rozmawiamy o tym, co zrobić, kiedy już dojdzie do wypadku. Oby ta wiedza Wam się nie przydała.

Jakie urazy najczęściej odnoszą kolarze w czasie wypadków na trasie?
OŁ: Wśród sportów olimpijskich kolarstwo plasuje się w pierwszej dziesiątce jeśli chodzi o przeróżne obrażenia ciała. Kolarze szosowi i torowi typowo przewracają się na bok i toczą się po upadku. Rowerzyści górscy częściej spadają do przodu, „przelatując” nad kierownicą swojego roweru. Wszystkie wymienione grupy kolarzy podatne są na wszelkie obrażenia przeciążeniowe.

Na skutek wypadków najczęściej uszkodzeniu ulegają barki, łokcie i nadgarstki oraz miednica. Złamaniu często ulegają obojczyki. Nierzadko dochodzi do zwichnięć czy otarcia naskórka („szlifów” kolarskich), a rzadziej do poważnych urazów głowy i kręgosłupa. Na trasie, jadąc z dużą prędkością, wśród innych kolarzy zdarzają się defekty rowerów. Ktoś chociażby złapie „gumę” i wówczas łatwo popełnić błąd. Jeśli nie zdążysz odpowiednio zareagować – zjechać na bok, ominąć feralnego kolarza, ostrzec jadących za Tobą – nieszczęście gotowe.

Nie zawsze udaje się uniknąć karambolu. Poza tym zdarzają się całe serie drogowych wypadków. Kolarze wyjeżdżają grupą zza zakrętu, przy dużej prędkości. Wystarcza „liźnięcie koła”, by posypali się jak domino. Upadek, później ślizganie się po asfalcie (określane również jako „heblowanie”) są przyczyną powstawania naprawdę bolesnych otarć, a na gładkich jak szkło torach kolarskich nawet poparzeń.

Jak udzielić pierwszej pomocy?
OŁ: Jeśli nie widzisz przeszkód w podejściu do miejsca wypadku, zastanów się czy możliwe jest zabezpieczenie tego miejsca oraz poszkodowanego przed możliwymi konsekwencjami zaistniałej sytuacji. Zabezpiecz miejsce zdarzenia, aby ostrzec innych przed niebezpieczeństwem lub – gdy to możliwe – pomóż poszkodowanemu dostać się w bezpieczne miejsce.

Postaraj się nawiązać kontakt słowny z poszkodowanym i ocen jego stan. Jeśli ranny jest nieprzytomny i leży na boku bądź brzuchu nie należy odruchowo przekręcać go na plecy. Wbrew pozorom pozycja leżąca na plecach jest dla nieprzytomnego jedną z najgroźniejszych. Jeśli sytuacja jest poważna powinieneś powiadomić służby medyczne o zaistniałym wypadku. Do czasu przyjazdu pierwszej pomocy cały czas obserwuj poszkodowanego, zajmij się opatrywaniem ran, unieruchomieniem kończyny, w zależności od typu zdarzenia.

Jeśli poszkodowany mocno krwawi, zabezpieczamy go w opisany dalej sposób. Posadź bądź połóż poszkodowanego na ziemi (tak, aby omdlewając nie potłukł się).

Unieś krwawiącą kończynę w górę (krwotoki zewnętrzne najczęściej występują w wyniku urazu kończyn). Jeśli krwawienie występuje na głowie, posadź poszkodowanego. Krwawienia z okolic szyi, brzucha czy miednicy najlepiej opatrywać, gdy poszkodowany leży.

Zastosuj ucisk w miejscu krwawienia. Weź gazę opatrunkową (jeśli brak opatrunków zastosuj zwinięty T-shirt, szalik, czapkę, bandanę). Poszkodowany, jeśli jest przytomny, może samodzielnie przyciskać opatrunek do rany. Problematyczne może okazać się zlokalizowanie źródła krwawienia, ze względu na dużą ilość krwi.

Nie zakładaj żadnych opasek uciskowych! Na ranę z krwotokiem załóż opatrunek uciskowy. Silnie dowiąż opatrunek do źródła krwawienia. Możesz zastosować dodatkowo materiał dociskający (nierozpieczętowany bandaż, klucze). Niech urażona kończyna cały czas pozostaje w górze.
U poszkodowanego, u którego istnieje podejrzenie urazu głowy i kręgosłupa, powinniśmy zastosować unieruchomienie w pozycji zastanej. Pozycja zastana to taka, w której poszkodowany leżał, gdy go znaleźliśmy.

Problem zaczyna się wtedy, gdy pozycja zastana powoduje niedrożność dróg oddechowych lub uniemożliwia prowadzenie PPŻ, gdy podszkodowany nie oddycha (Podstawowe Podtrzymywanie Życia – odnosi się do utrzymania u poszkodowanego drożności dróg oddechowych, wspomagania oddychania i krążenia krwi bez użycia innego sprzętu niż prosta foliowa maseczka ochronna. Szansa przeżycia po zatrzymaniu krążenia jest tym większa, im szybciej rozpocznie się ratowanie poszkodowanego. cyt. za: Centralny Instytut Ochrony Pracy).

Zarówno w tych dwóch przypadkach, jak i w sytuacji, gdzie na miejscu zdarzenia grozi poszkodowanemu niebezpieczeństwo, należy nim ruszać (odchylić głowę ku tyłowi, przekręcić na bok, ewakuować), ale możliwie delikatnie i umiejętnie. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny odchyl głowę do tyłu trzymając go za czoło i żuchwę, lub jeśli leży na brzuchu ułóż jego głowę delikatnie w pozycji neutralnej (aby broda nie była przygięta do piersi, aby nie leżał twarzą do ziemi itp.).

Unieruchom głowę oraz szyję poszkodowanego (możesz do tego użyć własnych ud, zwiniętych szmat, plecaków) tak, aby nie ruszała się na boki, czy do przodu i do tyłu. Pamiętaj, ranny musi swobodnie oddychać!

– Szukaj poważnych krwotoków. Jeśli występują zatamuj je!

– Jeśli zauważysz inne poważne urazy (złamanie otwarte, dużą ranę), zaopatrz je.

– Okryj poszkodowanego folią termoizolacyjną.

– Rozmawiaj nawet z nieprzytomnym poszkodowanym, ale nie komentuj głośno jego stanu.

W przypadku kiedy istnieje podejrzenie złamania lub zwichnięcia – groźnych urazów lepiej nie unieruchamiać deskami, kijkami, sztachetami itp. Jakiekolwiek bardziej zaawansowane unieruchomienia mogą być przydatne jedynie, gdy będziemy zmuszeni samodzielnie przetransportować gdzieś poszkodowanego.

Złamania i zwichnięcia (zwichnięcia dotyczą stawów, np. kolana) wymagają dodatkowego opatrzenia ze względu na występowanie rany, czasem krwotoku oraz wystającej kości. Dlatego:
• Uwidocznij uraz tnąc ubranie na poszkodowanym (nożyczkami ratowniczymi).
• Zatamuj krwotok stosując opatrunek uciskowy (nawet jeśli ucisk powoduje dodatkowy ból).
• Wystającą kość należy obłożyć opatrunkiem dookoła (ćwiczenia na kursie).
• Unieruchom uraz najprostszymi metodami.

Warto pamiętać, że nawet błaho wyglądający uraz może w konsekwencji okazać się groźnym.

Jakie błędy najczęściej popełniamy udzielając lub nie udzielając pomocy poszkodowanym kolegom?
OŁ: Nie trzeba raczej nikomu tłumaczyć, iż lepiej jest podejść do rannego i swą obecnością chociaż wspierać go psychicznie, niż pozostawić go na pastwę losu. Istnieją pewne generalne zasady w udzielaniu pierwszej pomocy:
• Nie podawaj nic do picia ani do jedzenia.
• Nie podawaj żadnych leków (od tego jest ratownictwo medyczne).
• Nie poruszaj poszkodowanym bez potrzeby, nie powoduj dodatkowego bólu.

Pamiętajmy, że nasze czynności zmierzają do zabezpieczenia poszkodowanego, aż przyjadą fachowcy. Nie jesteśmy od leczenia jego stanu. Stosując się do tych podstawowych haseł, trudno źle udzielić pomocy. Jeżeli czegoś nie będziemy wiedzieć, po prostu tego nie zrobimy. Ważne, aby nie robić niczego na siłę.

Rozmawiała: greten